Το Χριστουγεννιάτικο πρεζέπι και δέντρο στην Κεφαλονιά. Γράφει ο Τάκης Τόκκας

Το Χριστουγεννιάτικο πρεζέπι και δέντρο στην Κεφαλονιά

Σύμφωνα με την ιστορική παράδοση το πρώτο στολισμένο χριστουγεννιάτικο δέντρο εμφανίστηκε στην Γερμανία το 1539 και στολισμένο με χρήσιμα είδη όπως ρούχα, γλυκά, ψωμάκια κα.

Στην Ελλάδα, όπως αναφέρεται σε ιστορικές πηγές, το δέντρο των Χριστουγέννων πρωτοεμφανίστηκε και στολίστηκε το 1833 στα Ανάκτορα του Βασιλιά Όθωνα  στο Ναύπλιο. Αργότερα με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου το χριστουγεννιάτικο δέντρο στολίστηκε με τα παιχνίδια που όλοι σήμερα γνωρίζουμε.

Ωστόσο κατά τους ιστορικούς ερευνητές το χριστουγεννιάτικο δέντρο έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα και στην Ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Εκεί, αναφέρεται ότι οι νοικοκυραίοι στόλιζαν τα δέντρα τους με δώρα για τους φτωχούς διερχόμενους. Σαφώς η ιστοριοδιφική έρευνα θα φωτίσει το ζήτημα.

Κεφαλονιά και Χριστουγεννιάτικο δέντρο

Ωστόσο, η παράδοση του δέντρου στην Κεφαλονιά και στα Επτάνησα γενικότερα, είναι μάλλον πολύ παλιότερη. Η ντόπια τραντιτσιόνα διασώζει το μεμέντο ότι από πολύ-πολύ παλιά στολιζότουνε δέντρο στην Κεφαλονιά.

Πιθανόν μέσω της Βενετίας και των εμπορικών σχέσεων της με την Γερμανία, να είχε έλθει σε περιορισμένη κλίμακα το έθιμο αυτό στην ίδια την Ντομινάντε και αργότερα και στην Κεφαλονιά.

Τα δέντρο μπορούσε να είναι έλατο ή ελατόκλαρα από το Μεγάλο βουνό, σκίνος, κεπαρίσσι, κουμαριά. Ανάλογα το σπίτι και ο στολισμός. Ωστόσο να σημειωθεί ότι στα παλάτια των αρκόντωνε το ντεκόρο του Χριστογεννιάτικου δέντρου είχε δικό του τσεριμονιάλε!

Πάντως από τα μέσα του 20^ου αιώνα, λίγο πολύ ούλα τα σπίτια στολίζανε το δέντρο με ξασμένο βαμπάκι απλωμένο απά στα κλαριά για να δίνει την εντύπωση ότι είναι χιονισμένο, χάρτινα παιχνίδια, κεράκια μέσα σε φαναράκια και πολύ αργότερα ηλεκτρικά λαμπιόνια. Ολημερίς και σκεδόν ολονυχτίς, τα παιδιά στεκόντανε και στουπίρανε σέντσ’ άλτρο, με το παραμυθένιο και μαγικό δεντράκι!

Το Πρεζέπι

Μπορεί το δέντρο να έλειπε κάποιες παλιότερες ή και νεότερες εποχές από τα παλάτια των αρκόντωνε, δεν έλειπε όμως το πρεζέπι ακόμα και από ντεκαντούτες φαμίλιες!

Σε πολλά σπίτια υπήρχανε εξαιρετικής τέχνης πρεζέπια με στατουέτες από τερακότα, ξύλο ιντάγιο, πορτσολάνα καποντιμόντε, πιτουράδες α μάνο. Ούλες οι στατουέτες ήτανε ντυμένες με τα ρούχα τση εποχής τσου. Μάλιστα το πρεζέπι που ήτανε μανιφατούρα από πρετσιόζο κοράλε ήτανε  απαραίτητα μέσα σε μόστρα. Ούλα τα πρεζέπια ήταν απιθωμένα απά στο κομό, στη σκριβανία, σε ταβολίν, σε μάγκο.

Ακόμα και μετά τσου σεισμούς και την κοσμοχαλασιά του 1953 θυμώμαι, στα μικράτα μου, σε σπίτια αγαλματάκια που γλυτρώσανε από τον σεισμό, να τα στολίζουνε κάτω από το δέντρο ,γιατί δέντρο χωρίς πρεζέπι δεν νοείται! Μάλιστα οι ναυτικοί στέρνανε στην φαμίλια και σε φίλους και γνωστούς, χάρτινες  τρισδιάστατες καρτολίνες με το πρεζέπι για το λόγο αυτό.

Το ιστορικό πρεζέπι στην Καθολική εκκλησία στο Αργοστόλι

Ονομαστό Πρεζέπι από έσπαλε ήταν- και είναι- αυτό της Καθολικής εκκλησίας του Αγίου Νικολάου στο Λιθόστρατο στο Άργοστόλι. Μάλιστα παλιότερα το πρεζέπι κατελάμβανε τον χώρο του ιερού και μέσα στο ημίφως του ιερού ναού και τον κατάλληλο φωτισμό φάνταζε εξωπραγματικό, παραμυθένιο!

Tα τελευταία χρόνια ο αγαπητός και δραστήριος και με ξεχωριστές καλλιτεχνικές δεινότητες εφημέριος του ναού, πάντρε Σιμονέλ Μποάνκις, έκαμε την διαφορά στο ιστορικό πρεζέπι τσης εκκλησιάς!

Κατασκευάζει σε μικρογραφία ιστορικά κτήρια από την προσεισμική Κεφαλονιά και δημιούργησε ένα μοναδικό πρεζέπι. Το προτζέτο είναι σε εξέλιξη γιατί ο πάντρε Σιμονέλ έχει σκοπό να το εμπλουτίσει με ακόμα περισσότερα προσεισμικά κτήρια τση Κεφαλονιάς. Βλέπουμε το φανάρι των Αγίων Θεοδώρων, την καπέλα του Αγίου Ιωάννη του παλάτσου του κόντε Τσέζαρε Μεταξά,την εκκλησιά και το καμπαναριό στο Δράπανο, το γκαζέπο του Νάπιερ, τη Φραγκοκλησιά και άλλα πολλά.

Το πρεζέπι του San Niccolo 2022

Ο ανακαινισμένος, με τόση επιμέλεια αλλά και προσωπική εργασία από τον ακούραστο πάντρε, ιστορικός ναός του San Niccolo dei padri Zoccolanti με το υπέροχο πρεζέπι μας προσκαλεί να τον επισκεφτούμε τούτες τσι γιορτάδες! (…).

Γλωσσάρι

Μάγκος,ο= μακρόστενο γεροφτιαγμένο τραπέζι

Μεμέντο,το=ανάμνηση

Ντεκόρο,το= διακόσμηση

Ντομινάντε,η= Η Κυρίαρχος δηλαδή η Βενετία

Ιντάγιο,το = σκαλιστό

Ντεκαντούτα= παρακμή

Πιτοράδο α μάνο= ζωγραφισμένο στο χέρι

Πρεζέπι,το = φάτνη

Πρετσιόζο κοράλε, το = πολύτιμο κοράλι

Σεντσ’ άλτρο= χωρίς άλλο

Σκριβανία ,η =έπιπλο γραφείο

Στατουέτα,η= αγαματίδιο

Στουπίρω=μένω εκστατικός

Ταβολίν,το = τραπεζάκι

Τραντιτσιόνα ,η=παράδοση

Τσεριμονιάλε,το=τελετουργικό

Καλά Χριστόγεννα!

Τάκης Τόκκας

Για το Casa-Museo, Καραβόμυλος Κεφαλονιά